Handboek telewerken

Hoewel Prof. Zegveld in de inleiding stelt dat het verschijnsel telewerken niet gebaat is bij een (vroegtijdige) discussie over wat telewerken feitelijk is, meent bijna iedere auteur de door hem of haar gehanteerde definitie te moeten toelichten en de voor- en nadelen van telewerken vanuit de positie van de werkgever en werknemer te schetsen. De artikelen zelf zijn informatief en lezenswaardig, maar wie het handboek in zijn geheel leest, krijgt regelmatig het gevoel hetzelfde aan te treffen. En wie enigszins thuis is in de literatuur over telewerken, vindt zelden iets nieuws. Bij de literatuuropgave verwijzen de auteurs naar eerder werk, of naar elkaar. Kortom: een degelijk overzichtswerk van wat in Nederland door een relatief kleine groep prominenten reeds enkele jaren over telewerken wordt verteld, al dan niet in het periodiek 'Telewerken', een uitgave van KSN. Een uitzondering op het bovenstaande vormt het artikel van Dr. M.M.J. Joosten: 'Telewerken en elektronische netwerken als strategie'. "Telewerken is niet meer wat het is geweest", zo stelt hij. "Er ontstaan nieuwe vormen van telewerken en mobiel werken, waarbij meerdere communicatievormen, van spraak tot en met multimedia, gebruiksvriendelijker betrouwbaarder, efficiënter en vooral ook klantgerichter ingericht kunnen worden." Voor Joosten is telewerken niet zozeer een arbeidsvorm, maar een verdergaande telematisering van werkprocessen. Werkprocessen die als gevolg van internationale en technologische ontwikkelingen in toenemende mate 'interdependent' en communicatie- en informatie-intensief zijn en daarom ook opnieuw vormgegeven moeten worden. Werk vindt in toenemende mate plaats op 'gedistribueerde werkplekken'. Dat de telewerker daar zelf voordeel bij heeft, is meegenomen, maar het gaat allereerst om het strategisch voordeel dat de onderneming met het 'redesign' wil behalen. Dit uitgangspunt plaatst veel artikelen uit het handboek in een ander perspectief. Telewerken is niet een kostenfactor, maar wordt een productiefactor. Overleg over het invoeren van telewerken gaat verder dan of bepaalde personeelsleden 'mogen' telewerken. Het betreft medezeggenschap inzake de inrichting van werkprocessen, waarbij het zelfs de vraag is of het huidige arbeidsrecht aansluit bij wat feitelijk binnen bedrijven aan praktijk bloeit. Wie de bundel van het congres over telewerken bij de start van het Platform Telwerken Nederland (1992) raadpleegt, vindt reeds veel van het gedachtengoed uit het handboek. Na dit congres zijn tal van organisaties (al dan niet gestimuleerd door subsidies van de Nederlandse overheid, van het A+O-fonds of van de Europese Commissie) met telewerken aan de slag gegaan. Er is thans een veelvoud van ervaringen beschikbaar met tal van motieven: telewerken om de mobiliteit terug te dringen, om de kosten te reduceren, om de verkoop te stimuleren, om de productiviteit te verhogen en werkvoorraden weg te werken, telewerken in het kader van sociaal beleid bij een fusie, telewerken in combinatie met andere huisvestingsmodellen en facilitaire ondersteuning. Het zijn juist deze ervaringen met telewerken in de praktijk die aanvullend op de theorieën kunnen werken, maar die slechts ten dele in het handboek zijn terug te vinden (Hoofdstuk 10A t/m D). Is het een slechte gedachte om bij een volgende bundel over telewerken uit te gaan van enkele case studies; de manager, telewerkers en collega's aan het woord te laten en vanuit die ervaringen te abstraheren naar de theorie? Juist de uitwisseling van de ervaringen met telewerken kan een belangrijke grondslag vormen voor de nog op te richten organisatie Telewerk Forum.