Het vak veranderkunde is in de academische wereld vervangen door verandermanagement. De focus ligt daarbij op het plannen en sturen van veranderingen in organisaties. Nu onze samenleving overwegend complex is en continu beweegt, werkt planmatige verandering niet meer. Reden voor Jaap Boonstra en Marjo Dubbeldam om adaptieve en interactieve manieren van veranderen opnieuw onder de aandacht te brengen met hun boek Veranderkunde als professie.
Proces en dynamiek
Waar verandermanagement zich richt op het plannen en sturen van veranderingen, gaat veranderkunde over het proces en de dynamiek van samenwerking en verandering binnen organisaties. Daarvoor is het nodig om kundig te zijn op het gebied van organisatiedynamiek, conflicthantering, motivatie, samenwerkingsprocessen, leiderschap, cultuur, leren en organisatieontwikkeling. Veranderkunde gaat dus meer over de menselijke kant van organiseren en veranderen, en niet over hoe je dat technisch plant en stuurt.
In het inleidende hoofdstuk positioneren de redacteuren de veranderkunde opnieuw door een actuele (her)definitie en door het te plaatsen ten opzichte van de bestuurs-, bedrijfs- en organisatiekunde. Ze belichten het object van de veranderkunde vanuit een hedendaags perspectief en beschrijven de rollen en competenties van veranderkundigen.
zeventien artikelen
De bulk van het boek bestaat uit zeventien artikelen die eerder werden gepubliceerd in het tijdschrift M&O. Deze artikelen waren belangrijk voor de ontwikkeling van de veranderkunde en zijn nog steeds actueel en relevant, omdat ze een bijzondere kijk op veranderen presenteren, gekoppeld aan een handelingsperspectief voor mensen die daaraan willen bijdragen. Het artikel van De Boer bijvoorbeeld stamt uit 1967. Daarin schenkt hij al aandacht aan de turbulente omgeving en het feit dat organisaties complexe systemen zijn. Hij stelt dat gedragsverandering nodig is voor fundamentele verandering en benadrukt het belang van communicatie bij verandering.
Mastenbroek, Ganzevoort, De Caluwé, De Moor en Abma
Mastenbroek pleit in zijn bijdrage voor meerdere veranderstrategieën om een passende aanpak te kunnen kiezen. Ganzevoort werkt als vervolg de ontwerp- en ontwikkelbenadering uit en De Caluwé presenteert het kleurendenken over verandering. Verder komt de weerbarstigheid van veranderprocessen en hoe daarmee om te gaan meerdere malen aan bod. De Moor en Abma gaan in op de rol van betekenisgeving en communicatie bij verandering. Veranderen wordt dan gezien als een interactief en betekenisgevend proces.
Moeskops, Ardon, Van der Loo, Van ’t Hek en Van Oss
Moeskops beschrijft hoe terugkerende interactiepatronen inwerken op veranderprocessen en hoe stagnerende patronen om te buigen zijn. Zowel Ardon als Van der Loo schenkt aandacht aan de rol van leiders bij verandering en aan onbewuste processen die daarbij een rol spelen. Van ’t Hek en Van Oss laten de grenzen van gepland veranderen zien en geven het sociaal-constructionistische perspectief een vaste plek in de veranderkunde.
Bennebroek Gravenhorst, Zuijderhoudt, Ruijters
Bennebroek Gravenhorst werkt uit welke gezichtspunten relevant zijn voor de vormgeving van een succesvol veranderproces, waardoor de veranderkunde doorgroeit tot een professionele praktijk vanuit meervoudig perspectief. Zuijderhoudt pleit voor het omarmen van wat er aan de gang is en voor het versterken van wat goed werkt. Hij introduceert het complexiteitsdenken en de chaostheorie in de veranderkunde. Ruijters werkt het perspectief van de lerende organisatie uit en gaat in op het belang van leren op de werkvloer en het samen vormgeven van verandering.
Stevige plek
De beide redacteuren concluderen in het slothoofdstuk dat de veranderkunde opnieuw een stevige plek verdient om beter om te kunnen gaan met de onzekerheid en dynamiek die de huidige complexe wereld teweegbrengt binnen organisaties. Mensen die dit willen begeleiden, zullen moeten leren omgaan met adaptieve, spontane en meer speelse manieren van verandering, met veel ruimte voor leren en dialoog. Veranderkunde als professie is dan ook een belangrijk boek voor adviseurs en managers die in het huidige tijdsgewricht veranderprocessen tot een goed einde willen brengen.