MEER Moois - Onder een witte hemel - 'Een nieuw perspectief'

Elizabeth Kolbert rapporteert in Onder een witte hemel over de natuur van de toekomst. Haar verhaal begint op het water. De Mississippi en de Grote Meren in de Verenigde Staten waren oorspronkelijk twee verschillende watersystemen. Met het graven van kanalen en het omleggen van waterlopen werd op een aantal plekken de stroomrichting omgekeerd. Het grootste probleem dat hierdoor ontstond had te maken met een geïmporteerde vissoort, de Aziatische karper (waarvan meerdere ondersoorten bestaan). Ironisch genoeg was de introductie van deze soort geïnspireerd op de denkbeelden van Rachel Carson en haar beroemde boek Silent Spring uit 1963, dat een aanklacht is tegen het gebruik van pesticiden. De karpers zouden de wildgroei van waterplanten in bedwang kunnen houden zonder gif te hoeven gebruiken. Al gauw ontsnapten de karpers uit de kweekvijvers en verspreidde zich over de zijtakken van de Mississippi, waar ze menig inheemse vissoort uitroeiden. Via elektrische stroomstoten probeert het Army Corps of Engineers, het Amerikaanse Rijkswaterstaat, de vissen tegen te houden.

Alfalfa

Kolbert volgt de rivier naar Louisiana, waar de waterspiegelstijging een steeds grotere bedreiging vormt voor het land. Door de aanleg van dijken en dijkverzwaringen heeft de zee geen sediment meer kunnen achterlaten na overstromingen. Rivieromleggingen hebben eveneens geleid tot een snellere afvoer van rivierslib. Samen met de geulen die zijn aangelegd voor oliewinning is in enkele generaties een enorm landoppervlak afgekalfd.

Kolbert blijft in het water en onderzoekt het leven in een oeroude grot in Death Valley. Dankzij een ondergronds waterreservoir is in het verdere onherbergzame gebied een meertje met unieke visjes. Ook hier is het habitat van de visjes verstoord geweest, zoals door projectontwikkelaars die het waterpeil omlaag hebben gebracht door het te gebruiken voor een alfalfa-kwekerij. Wetenschappers hebben de visjes willen redden door een namaakgrot te bouwen en hebben een deel van de populatie daarnaartoe verhuisd. Het kunstmatig onderhouden van een ecosysteem bleek geen sinecure. Intussen wordt liefdevol gewaakt over de populatie in de oorspronkelijke grot om hun voortbestaan veilig te stellen.

Ondersteunde evolutie

Een ander zeer boeiend verhaal gaat over koralen. Daar neemt het redden van kwetsbare ecosystemen pas echt grote proporties aan. Twee bijzondere wetenschappers uit Hawaii en Australië hebben de handen ineen geslagen om op onconventionele manieren koraal te kweken en uit te zetten dat bestand is tegen opwarming van de oceanen. Ondersteunde evolutie noemen de wetenschappers dit. Moderne kweektechnieken om de snelheid van evolutie op te krikken en klimaatbestendig koraal te kweken voor het te laat is. Kolbert is erbij in de Zeesimulator als de koralen in de bakken hun zaad afscheiden en studenten van emmer naar emmer worden geleid om koraalsperma bij de juiste koralen af te leveren.

Atmosfeer

Het meest verontrustende verhaal gaat over geo-engineering. Het ingrijpen in de atmosfeer om de opwarming van de aarde tegen te gaan is controversieel. Ook de wetenschappers die hieraan werken zijn er niet gerust op. Maar zeggen ze, gezien de huidige snelheid van de klimaatverandering staan we met de rug tegen de muur. Als we niet nu al beginnen met kennis ontwikkelen, dan zijn we onwetend over de effecten tegen de tijd dat we echt niet anders kunnen.

Niet activistisch of theoretisch

Met deze en nog veel andere verhalen schetst Kolbert een beeld van de manieren waarop we de wetenschappelijke en technologische kennis van nu gebruiken om de natuur van de toekomst veilig te stellen. Het menselijk vernuft is fascinerend. Afwisselend leidt dit tot horrorsituaties door de blinde vlekken van alle verantwoordelijken. Andere voorbeelden roepen bewondering op voor de prestaties van wetenschappers en veldwerkers die een ecosysteem hebben weten te redden. Het boek laat zich lezen als een bloemlezing van manieren waarop de natuur van de toekomst steeds meer door technologie en menselijk ingrijpen wordt ondersteund en verbeterd. Dat geeft hoop. Mensen kunnen meer dan ecosystemen verstoren. Ze zijn in staat mee te bouwen aan een bestendig ecosysteem waar de natuur en de mensheid in evenwicht kunnen leven. Kolberts visuele manier van vertellen gaf me het gevoel dat ik naar een documentaire zat te kijken. Ik zag het verhaal voor me. Ze is observerend en trekt nauwelijks conclusies. Hierdoor is Onder een witte hemel niet activistisch of theoretisch, maar onderzoekend. Het heeft mij een nieuw perspectief gegeven op de natuur van de toekomst.