Toch worden de spelregels ook in deze tijd niet alleen bepaald door netwerken en netwerkbedrijven. Centraal gezag, de hiërarchie van bestuur, zien we nu in Corona-tijd juist weer meer naar zich toetrekken. Historicus Niall Ferguson laat zien dat de 'strijd' tussen deze twee groepen, de netwerken vanuit het plein versus de hiërarchie vanuit de toren, altijd aanwezig is geweest in de geschiedenis en ook de toekomst zal tekenen.
Het meest tot de verbeelding sprekende netwerk is wellicht het genootschap van de Illuminati. Complottheorieën legt Ferguson veelal naast zich neer. Hij noemt dit genootschap als een netwerk dat onderdeel was van allerlei netwerken van intellectuelen die hebben bijgedragen aan onder andere de Verlichting en de Franse revolutie. Deze netwerken maakten dankbaar gebruik van innovaties, van boekdrukkunst tot wetenschappelijke ontdekkingen, om hun ideeën verder te brengen.
Ferguson hopt door de geschiedenis heen. In prettig geschreven verhalen toont hij net een ander perspectief op bekende historische ontwikkelingen, vanuit zijn visie op de macht van netwerken en hiërarchieën. Om inzicht te krijgen in de rol van netwerken zegt Ferguson, als historicus en vakman, de archieven te hebben doorgespit van bijvoorbeeld de brieven van de Illuminati. Dat levert een andere kijk op dan wat de reguliere geschiedschrijving heeft gedaan vanuit de meer traditionele bronnen en archieven. Sommige verhalen zijn vermakelijk, zoals over de klungelige plannetjes van de Duitsers om de Eerste Wereldoorlog te winnen. Via hun Ottomaanse bondgenoot wilden ze bijvoorbeeld een destabiliserende jihad ontketenen in Britse en Franse wereldrijken en zo hun vijanden verzwakken. De verhalen over de Britse Sovjetspionnen zijn vaker verteld, maar met alle rariteiten van de hoofdpersonen en hun onderlinge relaties blijven ze even bizar als spannend.
De hoofdstukken zijn samengebracht in thematische boekdelen. Dat geeft een prettige structuur en helpt voor een gedeelte bij de analyse. Daar begint het wel te knagen. Ferguson heeft onmiskenbaar een boodschap. Hij kan behoorlijk stellig zijn met bepaalde standpunten. Hij schuwt het niet om het oneens te zijn met andere historici. Op zulke momenten heb ik behoefte aan verdieping van zijn analyse. Nu blijft dat wat steken, terwijl ook de verhalen op hoofdlijnen in slechts een paar bladzijden verteld worden. Het laatste deel beschrijft de huidige tijd en blikt zowel terug als vooruit op de voortdurende krachtmeting tussen netwerken en hiërarchieën. Zijn toon is hier gematigd. Wensdenkers en doemdenkers schuift hij terzijde. Met zijn bril gericht op Het plein en de toren toont Ferguson in dit boek een invalshoek die zowel voor het verleden als voor de toekomst verhelderende inzichten kan opleveren.
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen. Ze schreef zelf ook een boek: Toekomstverkennen. Ze maakt deel uit van het collectief van toekomstdenkers voor de trendrede.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.