‘Laten we vooral opgelucht zijn dat het systeem niet in elkaar is geklapt’

U schrijft dat u uw boek onder andere heeft geschreven om de lezers meer benul van geld te geven. Is dat geen parels voor de zwijnen werpen?

Ik heb mijn boek niet alleen geschreven voor de gewone man, maar ook voor de mensen die op Wall Street en in andere financiële centra de dienst uitmaken. Zij waanden zich tot voor kort ‘The Masters of the Universe’. Zij geloofden niet in groeivertraging. Zij verwachtten dat de vastgoedprijzen alleen maar konden stijgen. Zij meenden, kortom, dat er een eind was gekomen aan de volatiliteit. De geschiedenis laat zien dat zoiets nog nooit eerder is voorgekomen. Hetgeen door de recente gebeurtenissen opnieuw is bevestigd.

Hoe belangrijk is kennis van de geschiedenis om de huidige crisis te begrijpen?

De ernst van de huidige financiële crisis is voor een deel terug te voeren tot de manier waarop in het economieonderwijs geldtheorieën worden gedoceerd. Geld wordt daarin teruggebracht tot abstracties waarin wiskundige vergelijkingen de hoofdrol spelen. Die bieden slechts een schijnzekerheid. Plaats je de abstracte theorie echter in een historische context, dan zien studenten wat ze op een gegeven moment kunnen verwachten. Kuddegedrag, euforie en wanhoop. Dat zijn zaken waarvoor in de wiskunde geen plaats is, maar die op markten op een gegeven moment van doorslaggevend belang zijn.

Maar leren we dan helemaal niets van de geschiedenis?

Jawel. Kijk naar de reactie op de huidige kredietcrisis van de voorzitter van de Federal Reserve, Ben Bernanke. In tegenstelling tot wat er in de jaren dertig gebeurde, toen de Fed de crisis verergerde door zelf de kredietkraan nog verder dicht te draaien waardoor de commerciële kredietverlening helemaal stokte, pompt de Fed nu juist geld in de economie door de rente laag te houden. Bernanke toetst nu in feite de hypothese van Milton Friedman die altijd heeft beweerd dat de Fed in de jaren dertig het verkeerde beleid heeft gevoerd. We zullen zien of het inderdaad werkt. Ik denk dat het verstandig beleid is. Sommige mensen maken zich zorgen over het inflatoire effect van de maatregelen van Bernanke. Dat zou ik maar niet doen. Laten we vooral opgelucht zijn dat het systeem niet in elkaar is geklapt.

Uw boek, waarvan u in mei 2008 het manuscript heeft afgerond en dat in oktober verscheen, is heel goed getimed. Wat dat een kwestie van geluk of van wijsheid?

Het is geschreven omdat het twee jaar geleden al zonneklaar was dat zich een ernstige crisis zou aandienen. Te veel partijen hadden te hoge schulden gemaakt, allemaal in de verwachting dat de groei zou aanhouden. Wie de geschiedenis kent, kan op zijn vingers natellen dat zo’n kredietbel op een kwaad moment uit elkaar spat. Na een historische verkenning geef ik een duidelijk overzicht van de ontwikkelingen die uiteindelijk hebben geleid tot de financiële chaos van de afgelopen maanden. Het was gewoon een kwestie van tijd.

Overheden, de nieuw Amerikaanse president Barack Obama voorop, komen met omvangrijke stimuleringsmaatregelen om de terugval in de effectieve vraag te compenseren. Hoe staat u tegenover deze wederopstanding van het Keynesianisme?

Ze kunnen niet anders. Ze kunnen het zich niet veroorloven werkeloos toe te kijken wanneer zich een enorme recessie aandient. Obama staat voor een duivels dilemma. Want de stimuleringsmaatregelen veroorzaken het grootste begrotingstekort dat de VS ooit in vredestijd heeft gehad. Dat werpt de vraag op hoe lang Chinezen en Japanners nog bereid zijn hun spaargeld te stoppen in obligaties die in dollars luiden. Wat weer leidt tot de vraag hoe lang de dollar nog zijn rol als sleutelvaluta kan vervullen. Ik verwacht in elk geval een periode met sterke wisselkoersschommelingen. Door de lage dollar en de wereldwijde recessie loopt de export vanuit China terug. Een handelsoorlog of regelrechte protectionistische maatregelen verwacht ik niet. Een eventuele strijd tussen China en Amerika zal veel eerder via de band van de wisselkoersen worden uitgevochten. De reactie van de Centrale Chinese Bank is beslissend. Als de Chinezen ook proberen om de koers van de yuan te laten dalen, kan dat in het Amerikaanse Congres leiden tot een roep om tegenmaatregelen. Een wisselkoersoorlog vind ik veel waarschijnlijker dan een handelsoorlog. Japan en Europa hebben daar met hun sterke yen en euro het meest van te vrezen.

CC fotografie: Fronteiras do Pensamento