Beloningen, reorganisaties en strategieveranderingen als middel om een organisatie te verbeteren worden zwaar overschat. Dat stelt André de Waal, verbonden aan het Center for Organizational Performance en auteur van talrijke boeken en artikelen over prestatiemanagement, waaronder het toonaangevende Strategic Performance Management, op basis zijn grootschalige onderzoek naar het fenomeen ‘High Performance Organizations’.

Zo rumoerig als het is rond het onvermijdelijke verdwijnen van de Hollandse ‘couleur locale’ uit ABN AMRO, zo stil is het rond het verdwijnen van Hollands Glorie pur sang: de Postbank. Ook hier lijkt rationalisatie de drijfveer, al weten Fokke & Sukke anders: ‘De enige manier om onder het contract met Jan Mulder uit te komen.’ Maar de vraag is actueel of hier niet een hele klantengroep wordt ‘weggerationaliseerd’. Wat moet een doorsnee Postbank-klant met de hoogwaardige financiële diensten van ING?

John Wood is oprichter van Room to Read. Dit is een organisatie met als doel kinderen in de armste landen een kans te geven om te leren. Hun verder te voorzien van boeken en scholen om dit mogelijk te maken. De organisatie bestaat pas sinds 2000 en heeft sinds die tijd impact gehad op 1,2 miljoen kinderen door 3600 bibliotheken op te zetten, 1,4 miljoen Engelstalige boeken gedoneerd en hetzelfde aantal in lokale talen laten publiceren. Het verhaal is nu door John op schrift gesteld onder de titel Ik ging weg bij Microsoft om de wereld te verbeteren. Ik was snel gegrepen door het verhaal: Microsoft topmanager loopt in Nepal tegen een

Volgens John Kotter gaat goed leiderschap veel meer over passie en emotie dan over informatie en ratio. Zijn boeken Leiderschap bij verandering en Het hart van de verandering zijn hiervan het tastbare bewijs. Nieuw is dat Kotter heeft ontdekt dat manier waarop mensen leren veel meer met gevoel te maken heeft dan met denken. “Verrassende, boeiende en vooral visuele ervaringen beïnvloeden ons gedrag sterker dan informatie die op logische wijze wordt verzameld, geanalyseerd en gepresenteerd,” aldus Kotter op een door Focus Conferences georganiseerd seminar. Daarom heeft hij zijn beroemde acht-stappenplan voor organisatieverandering nu verpakt in de parabel Onze ijsberg smelt!. Het verhaal van een kolonie aan tradities verknochte pinguïns die zich ‘omschoolt’ tot flexibele, enthousiaste nomaden.

Joseph Stiglitz (Perverse globalisering en Eerlijke Globalisering) en Thomas Friedman (De aarde is plat) worden vaak in een adem genoemd. Tenminste, als het over mondialisering gaat. Maar waar Friedman mondialisering ziet als een zegen op mondiaal niveau, daar plaatst Stiglitz serieuze vraagtekens. Volgens hem kent mondialisering veel te veel verliezers, en dat kan ertoe leiden dat de wal het schip gaat keren. ”Wie wil dat de mondialisering doorzet, moet zorgen voor minder verliezers.”

Aan het begin van deze eeuw was ‘corporate governance’ (ondernemingsbestuur) een heuse kwestie. Terecht gezien de vele schandalen die de jaren daarvoor hadden plaatsgevonden. Enron, Ahold, WorldCom, om er maar een paar te noemen. Het was het ‘falen van de markt’ dat ertoe leidde dat Behoorlijk ondernemingsbestuur hoog op de agenda kwam te staan, en dat het aanvankelijke verzet tegen de Code Tabaksblat is wegebde. Tegenwoordig is het echter tamelijk stil aan het bestuursfront. En dat is weer niet terecht. Los van de geruchtmakende affaires van de afgelopen jaren, kan slecht bestuur namelijk ook leiden tot de ondergang van een onderneming. Het is dan ook de taak en verantwoordelijkheid van de raad van commissarissen om tijdig te signaleren en te interveniëren. Ook kan slecht bestuur leiden tot reputatieverlies. En dan werkt de tucht van de markt in het nadeel van bedrijven.

In het NRC van afgelopen vrijdag een hele pagina gewijd aan boeken die het waard zijn om te pendelen tussen kast, bureau, leestafel en collegae. Recensies van Hij overwon iedereen op een vrouw na, de biografie van Frits Fentener van Vlissingen geschreven door Arie van der Zwan, en Making Globalization Work van Joseph Stiglitz, en End of the Line van Barry Lynn, twee boeken die zo hun vraagtekens zetten bij de gevolgen van de ontembare mondialisering.

Het gevaar dat mondialisering hand in hand gaat met toenemende Amerikanisering, ligt voor de hand. Maar Thomas Friedman, columnist bij The New York Times en auteur van The World Is Flat. A Brief History Of The Twenty-First Century, ziet dat toch wat genuanceerder. Sterker: in een interview zegt hij dat die vrees volkomen onterecht is. Volgens Friedman is er een tegenkracht aan het werk, een kracht tegen Amerikaanse merken, films, kleren, en fastfoodketens. Die tegenkracht wordt gevormd door ‘uploading’.

‘Interne communicatie is te belangrijk om het aan de Afdeling Communicatie over te laten.’ Dat schrijft Pim Elfferich in zijn boek Hoera, het is weer maandag! Niet dat we dan nu meteen heel gewichtig moeten doen over interne communicatie, want het gaat om heel concrete en heel gewone dingen. Van algemene beleidsinformatie op bedrijfsniveau tot concrete afspraken op de werkvloer. Annegreet van Bergen tekende het volgende modelvoorbeeld op. Casus Heembouw.

Over veranderen is en wordt ontzettend veel geschreven. En bijna altijd is de boodschap hetzelfde: het gaat zo vaak mis. Dat is ook de boodschap van Peter de Roode, auteur van het boek Meegaan of dwarsliggen. Volgens De Roode gaat veranderen beter en effectiever wanneer organisaties de weg der geleidelijkheid kiezen. Of, nog beter: de weg der betrokkenheid. Die weg mag dan tijdrovend zijn, maar écht tijdrovend worden veranderingen pas als ze mislukken. In een interview zegt De Roode: ‘Het succes van een verandering is niet afhankelijk van de inhoud, maar van het proces.’

Lobbyen heeft een wat groezelig, smoezelig imago. Heren in driedelig die in wandelgangen en achterkamertjes zaken bekokstoven die het licht van de openbare vergaderzaal niet kunnen verdragen. Met hun Grote Lobby Boek willen Erik van Venetië en Jaap Luikenaar dat beeld toch wat nuanceren. In een interview zeggen de auteurs: ‘Iedereen lobbyt het, maar niet iedereen doet het even goed.’ In hun boek geven Van Venetië en Luikenaar de volgende definitie: Lobbyen is het informeel beïnvloeden van formele besluitvorming. In feite is lobbyen dus niet meer dan het beïnvloeden via informele, zeg maar andere weg. En daar is niets geheimzinnigs aan.

De combinatie vakantie en nieuws leidt in Nederland onvermijdelijk de komkommertijd in. Gelukkig verzachtte onze kwaliteitscourant het leed door een prachtige zomerserie over cultuurbotsingen. Zaken doen over de grens, vanuit wisselend perspectief. Een klein rondje Europa levert pagina’s vol clichés op. Maar al lezend dringt zich steeds meer de vraag op of het wel clichés zijn. Is het niet nogal botte Hollandse volksaard die botst met de al even vastgeroeste en soms eigenaardige mores die andere landen aanhangen? Is een goed glas karnemelk en een broodje Hollandse kaas niet veel beter dan een copieuze lunch waarbij de wijn rijkelijk vloeit.

Toen ik Het beslissende moment van Malcolm Gladwell zag staan, was ik even in verwarring. Een nieuw boek van Gladwell? Vreemd dat ik daar niets over heb gelezen. Ik heb Blink of Intuïtie met veel plezier gelezen, wist dat Gladwell eerder The Tipping Point had geschreven, die vertaald is als ‘Het omslagpunt’. Maar Het beslissende moment, daar had ik nog niet van gehoord. Tot bleek dat Het omslagpunt opnieuw is uitgebracht onder een andere naam, ‘Het beslissende moment’ dus. De Nederlandse uitgever hoopt kennelijk dat het boek nu, na het succes van Intuïtie wel een omslagpunt bereikt in de verkoopcijfers en het tot een bestseller maakt. In beide boeken diept Gladwell een vraagstuk uit. Zo vraagt Gladwell zich in Het beslissende moment af waarom (kleine) gebeurtenissen soms zo plotseling een grote verandering teweegbrengen, die zich als een epidemie kan verspreiden. Waarom wordt iets een trend, zoals met de Hush Puppies schoenen, die ineens gigantisch populair werden toen een kleine groep tieners ze uit het stof haalden. Ergens ligt blijkbaar een omslagpunt, dat de groei doet versnellen. Waar dat aan ligt, legt Gladwell uit met veel voorbeelden.

Onomstreden is hij niet, in België althans waar hij te boek staat als de Raspoetin van de Brusselse Wetstraat omdat hij maar liefst tien politieke campagnes leidde voor achtereenvolgens de socialisten, de christendemocraten en de liberalen, en ook nog even tekende voor een forse sanering van de Belgische overheidscommunicatie. We hebben het natuurlijk over spindoctor Noël Slangen (what’s in a name?), auteur van het zojuist verschenen boek Modellen van C. Door zijn toedoen is de Belgische woordenschat zelfs een woord rijker: verslangen! Verslangen betekent dat de verpakking van de politieke boodschap belangrijker is dan de inhoud. In een interview met het blad Communicatie heeft Slangen ook wel wat gratis adviezen voor onze Hollandse politieke vaandeldragers.

Heel veel auteurs van managementboeken presenteren de resultaten van hun onderzoek als ware geboden. De meeste geboden verdampen na verloop van tijd, maar sommige krijgen een heuse ‘gebodsstatus’. ‘Grote leiders garanderen excellerende bedrijven’. ‘Verander of ga ten onder’. 'Strategie bepaalt je lot'. Het worden managementwijsheden waar niemand nog vraagtekens bij durft te zetten. Bijna niemand dan. Jeffrey Pfeffer en Robert Sutton ontrafelen in hun boek Hard Facts. Dangerous Half-Truths, and Total Nonsense: Profiting From Evidence-Based Management vijf hardnekkige managementaxioma’s.

Onlangs organiseerde Focus een seminar rond Jack Welch – voormalig topman van GE, en auteur van de boeken Waar het om gaat en natuurlijk Winnen. Uiteraard was het thema ‘winnen’, naar het gelijknamige boek van Welch. Voordat de grootmeester zelf aan het woord kwam, drukte Charles Groenhuijsen de microfoon onder de neus van een aantal Nederlandse topmannen. Een paar treffende citaten. ‘Winnen mag in Amerika, dat maakt de drive daar extra groot.’ (Piero Overmars, ABN AMRO). ‘Laten we ophouden met onze gedoetjes.’ (Gerlach Cerfontaine, Schiphol). ‘Nederland is dichtgeslibd met regels.’ (Ad Scheepbouwer, KPN). De boodschap is duidelijk: laten we een voorbeeld nemen aan de VS, en de koe bij de horens vatten. En, zo bleek tijdens de paneldiscussie, laten we vooral het voor ondernemers dodelijke klimaat veranderen: regelzucht, gebrek aan geld voor onderwijs, middelmatigheid, en kleingeestigheid. Zo wordt het nooit wat met Nederland! Op deze manier worden we door de concurrentie weggeblazen. Opmerkelijk genoeg zag Welch dat toch even anders. ‘Onder de oppervlakte en ondanks de klaarblijkelijke verlamming, zie ik grote veranderingen.’

Nu de rechter binnenkort uitspraak doet in de zaak Ahold, is het meer dan legitiem om er even aandacht aan te besteden. En dat is gelukkig niet al te moeilijk, want Jeroen Smit heeft er vorig jaar een bijzonder goed boek over geschreven: Het drama Ahold. Het drama Ahold is een reconstructie van wat zou uitgroeien tot een fiasco op wereldschaal. Waar ging het mis? Waarom werd er niet gecorrigeerd zolang dat nog kon? Voor de antwoorden op die vragen moeten we zijn bij de mensen en de emoties achter de cijfers. De fraude bij Ahold, de vervanging van topmanagers en de bijbehorende koersval van het aandeel wordt verteld door vele betrokkenen bij de gebeurtenissen binnen Ahold, onder wie bestuurders en commissarissen.

Voor iedereen die het is ontgaan: de oranje-invasie staat voor de deur. De oranje opblaasknotsen en –middelvingers komen uit de kast, de oranje Stahlhelmen worden opgepoetst, en morgen is het belangrijkste nieuws wie San Marco heeft thuis gelaten: Huntelaar of toch Vennegoor, of misschien wel Hesselink. Gekte of niet, voor bedrijven is ieder oranjefestijn een zegen. Zeker als ‘onze leeuw’ lang in het toernooi blijft. Dat begint met de verkoop van breedbeeld-tv’s (ook al zendt de publieke omroep niet ‘breed’ uit), via allerlei parafernalia en arrangementen, tot aan ‘event-gerelateerde’ producten: veel bier als ‘we winnen’, nog meer bier als ‘we’ verliezen. Oranje op weg naar de wereldtitel is dus een bij uitstek geschikt moment om zogenaamde ‘event driven marketing’ toe te passen. Klanten iets aanbieden op het moment dat ze het nodig hebben. Dat lijkt logisch, maar is in de praktijk moeilijker dan je zou denken. Gelukkig heeft Egbert Jan van Bel er een boek over geschreven: Event Driven Marketing. Over event driven gesproken!

Als we aan andere landen denken, zijn we geneigd dat in stereotypen te doen. Amerikanen denken 'big', Fransen houden van eten, Duitsers zijn punctueel en in de inwoners van Thailand zijn erg gastvrij. Google heeft deze stereotypen samengevat in een Prejudice Map.

Met een afgebakend onderwerp en inhoudsopgave kun je beginnen met schrijven. Dat is best een eenzaam proces, aanmodderen af en toe, schrijven en schrappen. Er er komt nog veel meer bij kijken dan schrijven. De vormgeving bijvoorbeeld. Zou de ontwerper van je website dat kunnen? Hoe kom je aan een isbn en wat is dat eigenlijk? De verkoop gaat vast het makkelijkst via je eigen website. De derde valkuil is dat je alles zelf wilt doen. Dit kost je veel tijd en het resultaat is daar vaak niet naar.