Vanaf 11 november 1918 begonnen miljoenen mannen (en ook veel vrouwen) terug te reizen van de slagvelden (verdeeld over Europa, het Midden-Oosten en Azië) naar hun woonplaatsen en thuislanden. Velen gewond en getraumatiseerd. Velen zijn blij dat het afgelopen was. En met hoop op een nieuwe toekomst. Bestaande machtsstructuren en verhoudingen waren omvergeworpen. Na het keizerrijk Rusland in 1917, werd ook Duitsland een republiek. Nieuwe landen kwamen op de kaart van Europa. Grenzen in het Midden-Oosten werden aangepast: de koloniën van Duitsland werden herverdeeld en ‘gegeven’ aan Frankrijk en Engeland. Een mega-verhaal dat de consequenties voor de rest van de wereld blootlegt. Zoals het zaad dat voor de Tweede Wereldoorlog werd gezaaid.
1918 Het jaar van de dageraad van Daniel Schönplug is een zeer succesvol boek met levensverhalen van mensen die hun leven weer gingen oppakken. Politici en militairen die in het vuur van de strijd, en daarna, hun mannetje moesten blijven staan. Matthias Elzberger, de Duitse politicus die verantwoordelijkheid nam voor de nederlaag, zitting nam in het eerste Republikeinse kabinet en in 1921 vermoord werd. De Duitse kroonprins die ook moest vluchten (naar Nederland) en nooit meer op een troon kwam. De Amerikaanse militair Harry Truman die terugkeerde naar zijn dorp, trouwde en aan de slag ging als winkelier. Na de eerste economische groei kwamen financiële depressies. De eerste al in 1921, de Grote in 1929. Truman’s kledingzaak was hier niet tegen bestand. Gelukkig maar, anders zou hij nooit de politiek gezocht hebben en de 33ste president van Amerika zijn geworden. Het bizarre en traumatische verhaal van Marina Yurlova die van de slagvelden van Europa over Japan naar Amerika weg kon komen. En daar een succesvolle danseres wist te worden.
Maar vele hoofdrolspelers in de persoonlijke verhalen van Schönplug werden uiteindelijk vermorzeld. Ze kwamen terecht in geweldspiralen, in drugs en alcohol. De positieve energie die even opflikkerde in 1918 en 1919 was van korte duur. De bordenwasser Nguyen Ai Quc in Parijs zou pas na een lange weg kunnen strijden voor de vrijheid van Vietnam. Zijn naam was inmiddels Ho Chi Minh. Het onafhankelijkheidsstreven van advocaat Mohandas Ghandi zou pas in 1947 verwezenlijkt worden. Maar met grote negatieve consequenties, het ontstaan van Pakistan, de strijd die hij zelf niet had gewild. Kunstenaar George Gross en Virginia Woolf beleefden successen maar storten snel in met depressies en alcohol. Mooie en vaak droeve persoonlijke verhalen in de energie van na de Grote Oorlog.
Er is natuurlijk heel veel geschreven over de periode na 1918. Maar dit is een uitzonderlijk boek. Daar mag Alleen de wolken van Philipp Blom naast gezet worden. Schönplug zet de grote geschiedenis achter de mensen. Blom zet de tijd op de voorgrond. Al die energie leidde tot een enorme hoeveelheid innovatie, nieuwe culturele stromingen, vernieuwingsdrift. Een voedingsbodem ook voor destructieve krachten in Rusland, Duitsland, Italië, Spanje, Japan etc. Het zou allemaal samenvallen in 1940 – 1945. In 1918 was het nog lang niet zover.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.