strong>Een zeer praktisch boek dat 53 portretten beschrijft van de opvattingen van belangrijke pedagogen die van invloed zijn geweest op de huidige tijdsgeest. Goed leesbaar en beknopt opgesteld waarmee de lezer na bestudering een helder beeld krijgt hoe er door verschillende deskundigen over pedagogiek werd gedacht.
Het boek bestaat uit twee delen: het eerste deel bevat het leeuwendeel en beschrijft 41 pedagogen en in deel twee treffen we de beschrijving aan van 12 inspiratoren (zoals: Plato, Jezus, Tagore en Montaigne).
Hoe vaak komt het niet voor dat je iets van iemand wilt weten, wat diens opvattingen waren over een bepaald aspect, maar dat je het moeilijk kunt vinden? In het geval van pedagogen vermoed ik dat de gemiddelde lezer zal uitwijken naar Wikipedia omdat de literatuur nog niet voorzag in deze bundeling van alle grote pedagogen tezamen.
Sterk aan de opzet van het boek is de beknopte beschrijving van elke pedagoog door een deskundige -het boek is namelijk door diverse auteurs geschreven- die allen de opdracht kregen van de redactie om ook aandacht te besteden aan kritiek op het werk van de betreffende persoon. Het is dus niet alleen maar halleluja, maar er is voldoende reflectie op de zienwijze van de pedagoog. De lezer krijgt een beeld geschetst van 1058 tot en met het heden en krijgt bekende (Montessori, Vygotsky, Piaget, Bladergroen en Dasberg) en minder bekende pedagogen voorgeschoteld zoals o.a. Koelman, Fénelon, Francke, Schleiermacher en Van Koetsveld.
Elke beschrijving geeft eerst een overzicht van het leven van de pedagoog en daarna wordt er ingezoomd op diens werk en de betekenis ervan voor vandaag. Wat opvalt na bestudering van het boek, hoe kan het ook anders, dat diverse pedagogen elkaar beïnvloed hebben. Sommige meer dan anderen. Naar Montessori en Dewey wordt bijvoorbeeld vaak verwezen. Als lezer krijg je ook antwoord op de vraag hoe het komt dat bepaalde opvattingen juist wel populair geworden zijn terwijl andere opvattingen van het tableau zijn verdwenen. We lezen dat verschillende pedagogen veel hebben gedaan om hun opvattingen wereldkundig te maken. Zo vernemen we dat Helen Parkhurst, de grondlegger van het Dalton onderwijs, de wereld afreisde en verschillende conferenties gaf aan internationale fora voor pedagogen. Maar we lezen ook dat er pedagogen waren die niets vastlegden en op die manier in de vergetelheid raakten zoals bijvoorbeeld de Indische inspirator Tagore.
Waar de pedagogen het niet met elkaar over eens waren was de rol van religie. Hoe verder we terug gaan in de tijd des te minder bespreekbaar was dit onderwerp. Maar het was niet alleen Nietzsche die dit onderwerp (“God is dood”) onder de aandacht bracht. Kierkegaard deed dat op zijn manier.
We zien een onderscheid in grote denkers die conceptueel zeer sterk waren zoals Kohnstamm en Langeveld maar ook pedagogen met een meer praktische inslag zoals Theo Thijssen. Interessant aan deze pedagoog, die velen zullen kennen van zijn boek ‘De gelukkige klas’ is dat hij een mengeling is van conservatisme en progressiviteit. Een mengeling die je m.i. op veel scholen terug kunt zien. Thijssen pleitte voor maximale autonomie van de leerkracht. Hij was het die kritiek durfde te uiten op autoriteit Maria Montessori. Hij vond het allemaal humbug: ‘dat doet toch iedereen’.
Veel portretten en dus ook veel verschillende opvattingen in het boek maar wat de pedagogen m.i. grotendeels gemeen hebben is dat ze een te eenzijdige nadruk op de cognitie verwerpen en een veel bredere rol aan de school en de padagogiek willen meegeven. Waar Wilhelmina Bladergroen bijvoorbeeld pleitte voor beweging (hoe actueel!), pleitte Tagore voor aandacht voor kunst en cultuur in of buiten de school.
Al met al een zeer fijn boek om de grote lijn van de pedagogen bij de hand te hebben en verdieping aan te brengen op basis van de literatuursuggesties op het eind van elk hoofdstuk.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.