Wijsheid heeft zijn grondslag in de biologie van het menselijk lichaam, schrijft Dilip Jeste in zijn boek Wiser. Zoals alle biologische functies, kun je ze bestuderen, meten en trainen. Met andere woorden, wijzer worden kun je leren.
Dilip Jeste is een inspirerende wetenschapper met een fascinatie voor het menselijk brein. Als jonge arts in India wilde hij verder in psychiatrisch onderzoek, wat daar vrij uitzonderlijk was. Al gauw liep hij tegen de grenzen aan van de onderzoeksfaciliteiten in India en is hij naar de Verenigde Staten geëmigreerd. Daar heeft hij zijn loopbaan als psychiater en onderzoeker voortgezet. In zijn werk met ouderen met mentale stoornissen leerde hij veel over wat er mis kan gaan in het brein. Maar hij ontdekte ook de paradox van veroudering. Namelijk dat sommige mensen met het klimmen van de jaren meer tevreden worden met het leven, een mildere persoonlijkheid ontwikkelen en wijsheid uitstralen. Die observatie is het begin geweest van zijn verdere zoektocht naar de biologische oorsprong van wijsheid, en hoe die te meten en te trainen is. Hij schrijft erover in zijn boek Wiser.
Jeste rafelt voor ons uiteen welke hersengebieden betrokken zijn bij de verschillende aspecten van wijsheid. De prefrontale cortex en omliggende hersengebieden blijken een grote rol te spelen bij kenmerken van wijsheid. Denk aan een sociale houding en gedrag. En ons vermogen om beslissingen te nemen in een situatie vol onzekerheid. Ons vermogen om emoties te reguleren en redelijk kalm te blijven als het erop aankomt. Sowieso ons vermogen om te reflecteren op onszelf draagt bij aan wijsheid. Maar ook onze nieuwsgierigheid en humor zijn kenmerken die te herleiden zijn naar onze breinarchitectuur en hebben invloed op wijsheid.
Wie oud is en terugkijkt op zijn leven, beschrijft vooral positieve herinneringen. Vervelende situaties lijken we eerder te vergeten. Nostalgie over vroeger geeft ons positieve gevoelens. Iets doen voor een ander geeft ook een goed gevoel. Empathie en compassie zijn deugden die aan wijsheid zijn gerelateerd. We worden gelukkiger en evenwichtiger als we beseffen waar we dankbaar voor zijn. Dat kan ons aansporen om goed te doen voor onszelf en voor een ander. Allemaal gevoelens en gedragingen waardoor we een gelukkig leven leiden en de wereld een stukje mooier kunnen maken.
Wijsheid heeft uiteraard ook te maken met leiderschap. Het gaat over ons vermogen om beslissingen te nemen, weten wat goed is om te doen en wat ons verder brengt richting een bepaald doel. Op die manier kan een leider anderen meenemen die misschien wat minder besluitvaardig zijn of emotioneel minder in balans zijn. Wijze mensen laten zich niet snel van hun stuk brengen. In de spiegel kijkend zien ze hun eigen kracht, zonder hun ego op te blazen. Ze helpen graag anderen op weg.
Nieuwsgierigheid, vrolijkheid en humor zijn eigenschappen die we herkennen bij wetenschappers en uitvinders. Dit zijn mensen die zich hun hele leven uitgedaagd voelen door wat ze niet weten en niet begrijpen. Humor is een goed medicijn tegen angst. Wie de lol van dingen kan inzien, kan relativeren en is daardoor tevredener met zijn eigen situatie.
Jeste heeft een schaal ontwikkeld om wijsheid te meten. Die kan je online invullen en meedoen met zijn onderzoek. Jeste geeft ook allerlei tips om zelf meer wijsheid in je leven te ontwikkelen. Vaak noemen we iemand wijs, maar dankzij Jeste kunnen we het concept wijsheid beter duiden. Het is verhelderend dat wijsheid een biologische basis heeft en dat we dingen kunnen doen om wijzer te worden, lang voordat we oud zijn.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.