De onttovering van AI - ‘Een waardevol boek’

Ronald Meester en Marc Jacobs schreven De onttovering van AI. Het boek is een pleidooi voor het gebruik van gezond verstand, als het gaat om het gebruik van AI. Meester is hoogleraar waarschijnlijkheidsrekening en Jacobs is naast datawetenschapper tevens statistisch consultant. We kunnen er dus van uitgaan dat de auteurs zelf voldoende verstand bezitten om de wonderlijke combinaties van nullen en enen, ook wel algoritmen genoemd, op waarde te kunnen schatten. Over het gezonde verstand van de rest van ons, veelal veel minder wiskundig geschoold, straks meer.

Techniek

Eerst iets over de indeling van het boek. Die is overzichtelijk, in drie delen. Deel 1 gaat over AI en techniek en start met begrijpelijke uitleg van enkele veelgebruikte AI-termen. Zo gaan de auteurs in op begrippen als machine learning, neurale netwerken, deep learning en natuurlijk generatieve AI-modellen. ChatGPT is zo’n generatief model en wordt door de auteurs in het boek veelvuldig bevraagd om de werking van kunstmatige intelligentie te illustreren. NB: De Chinese concurrent DeepSeek was tijdens het schrijven van het boek nog niet beschikbaar.

Mens

Deel 2 gaat over AI en ons, de mens. Het begint met een hoofdstuk over het nogal opdringerige en bij vlagen vernietigende karakter van techniek in het algemeen. Een aantal interessante denkers komt voorbij, zoals historicus en futuroloog Yuval Harari – in wiens recente boek Nexus AI uitgebreid aan bod komt – en de Duitse filosoof Friedrich Jünger. Deze laatste schreef al in de jaren ’30 en ’40 van de vorige eeuw uiterst kritisch over de nadelen van de destijds voortschrijdend mechanisering: ‘techniek als roofbouw’. Zijn ideeën en waarschuwingen blijken een kleine honderd jaar later actueel voor de voortdenderende digitalisering, die door AI misschien wel exponentieel toeneemt.

AI in de praktijk

De rest van deel 2 gaat over kennis en vaardigheden, en over verantwoordelijkheden en regulering in relatie tot AI. Dit is een opmaat voor deel 3 over AI in de praktijk. Hier kwam voor mij de essentie van dit boek naar boven: de mate van toepassing van AI is nog steeds een door mensen te maken keuze. Maar de hamvraag die we ons hierbij steeds moeten blijven stellen is deze: blijf je actor, of wordt je toeschouwer? Blijf je, ondanks het gebruik van ChatGPT voor bijvoorbeeld samenvattingen of programmeerwerk, jouw daarvoor benodigde vaardigheden houden? Of raak je ze kwijt? Wil je dat eigenlijk wel en ben je je van dit risico bewust? De auteurs hebben aan het eind van het boek twee maal tien hulpvragen opgesteld om deze existentiële vraag individueel, als team, als organisatie of als samenleving te kunnen beantwoorden. Het zijn tien meer algemene, levensbeschouwelijke vragen en tien vragen die we ons voorafgaand aan elke specifieke AI-toepassing zouden moeten stellen.

Gezond verstand

Wat haal ik uit het waardevolle en soepel lezende De onttovering van AI? Ja, AI blijkt een enorme verleider (m/v/x), die handig gebruik maakt van onze o zo herkenbare neiging om toe te geven aan gemak en snelheid, op de korte termijn. Maar, voor daadwerkelijke verleiding is er nog steeds iemand nodig die zich láát verleiden. En daar zijn we – hopelijk met ons gezonde verstand en wat basiskennis over de werking van AI - nog steeds zelf bij. Een wiskundig brein is daarvoor helemaal niet nodig. Wel nodig is dat we continu in dialoog blijven over de (on)mogelijkheden van AI, de mythes en de feiten. Wat we dus nodig blijven hebben zijn open van-mens-tot-mens gesprekken. Dialogen die gaan over de vele opmerkelijke kansen én de vele onbedoelde risico’s van AI. Dit steeds weer in relatie tot wat we als mens wel of niet willen. Om ons pas te laten verleiden, zodra we dat echt willen.