Argumenteren

In de inleiding van 'Argumenteren' stellen Cees Braas, Ellie van der Geest en Annemieke de Schepper: '… dat vaardigheid in argumenteren in onze samenleving steeds belangrijker wordt. Burgers worden geacht mondig te zijn, consumenten kritisch.' Maar ook bedrijven vragen van hun werknemers een actieve en constructief-kritische houding. Daarom is het van belang dat studenten in het hoger onderwijs (de primaire doelgroep van dit boek) in hun opleiding hun op de middelbare school opgebouwde kennis van argumentatie herhalen en vergroten. Het boek voert de lezer – of minder ontspannen: de student – mee door de wonderschone wereld van het argumenteren. De basisbegrippen: welke mening wordt nu precies met welke argumenten onderbouwd en hoe verhouden die argumenten zich tot elkaar? Wat is precies het standpunt, de mening, het verzwegen argument in bijvoorbeeld een zin als: met zulke gladde banden is een auto een gevaar op de weg? Hoe presenteer je je argumentatie? Hoe lever je kritiek en hoe bereid je je voor op kritiek? - Alles komt helder en duidelijk naar voren. De auteurs belichten in 'Argumenteren' een aantal zaken, die in methodes Nederlands voor de middelbare school niet zo erg veel aandacht krijgen. En daarmee wordt meteen de toegevoegde waarde voor de doelgroep duidelijk. Ik noem een aantal voorbeelden: Argumentatie veronderstelt twee partijen en een verschil van mening over een standpunt (of op zijn minst twijfel aan dat standpunt). Daarom loont het de moeite je eerst te verdiepen in je tegenstander: wat weet hij, wat kan hij, wat snapt hij. Stel jezelf die opponent ook zo duidelijk mogelijk voor: geef hem een naam en een gezicht. Dat maakt het vinden en presenteren van je argumenten een stuk eenvoudiger. Wie argumenteert, wil zijn gelijk halen, maar niet altijd zijn alle argumenten even sterk. Hoe presenteer je die argumenten dan? Eerst de sterkste, dan de minder sterke en dan de zwakste? Bezwaar: het laatstgelezene blijft het langste hangen en dus doet deze presentatie afbreuk aan de overtuigingskracht. Andersom dan? De lezer wordt dan als eerste met het zwakste argument geconfronteerd. Gelukkig bieden de klassieken uitkomst. Nestor, held uit de Trojaanse oorlog, stelde zijn leger altijd op met de zwakken in het midden en de sterksten achteraan. Zo zou je ook je argumenten moeten presenteren. Bovendien wordt het middenstuk van een tekst volgens onderzoek toch het slechtst gelezen… Ook mooi: de aandacht voor de klassieke trits ethos, logos, pathos. Ofwel, lezer, waarom gelooft u dit verhaal? Omdat ik goede argumenten geef (logos), omdat er onderaan het stukje staat dat ik leraar Nederlands ben (ethos) of omdat u mij of mijn vrouw kent en onze foto gezien hebt en vindt dat wij wel bij u op de koffie zouden mogen komen (pathos)? Te grote nadruk op een van deze drie ontkracht mijn argumentatie. Voorbeeld: ik spoor u aan mij te geloven, omdat ik tenslotte leraar Nederlands ben. Of makelaar in koffie, Lauriergracht 37 – de truc van Multatuli. Het boek is degelijk en gaat diep op de stof in. De auteurs zijn echter nergens hun belofte ook een praktisch boek te schrijven ontrouw. De theorie wordt verduidelijkt aan de hand van een casus, er staan zeer praktische en verhelderende schema's in en – ook leuk voor de docent die het boek voorschrijft - er zitten opdrachten bij. Dat het boek ook de antwoorden aanlevert, maakt het geschikt voor zelfstudie. Die antwoorden kloppen over het algemeen. Dat zie je wel eens anders in leerboeken. 'Argumenteren' richt zich, zoals gezegd, op studenten uit het hoger onderwijs. Ik denk dat zij dit boek door het taalgebruik, de gebruikte voorbeelden en de hoeveelheid theorie redelijk pittig en misschien zelfs wat ver van hun bed zullen vinden. Als docent zou ik het boek eerder aanraden aan volwassen en ervaren lezers, die hun kennis van argumentatie willen of moeten vergroten. Bedrijfstraininkje of zo.