Appreciative Inquiry For Change Management

Veel managers gaan bij het maken van keuzes en verstrekken van opdrachten er nog steeds vanuit dat medewerkers rationele, logisch denkende wezens die zijn te overtuigen door solide argumenten of de urgentie van een crisis. In de praktijk lopen ze er maar al te vaak tegenaan dat dit optimistische beeld niet klopt. Medewerkers blijken dan opeens minder ontvankelijk te zijn voor de redelijkheid of noodzaak van de gewenste verandering en reageren impulsief en emotioneel op hun goed doordachte plan. Wie 'Appreciative Inquiry for Change Management' heeft gelezen begrijpt waarom en hoe dit kan gebeuren. De auteurs zetten organisaties neer als levende systemen samengesteld uit unieke, met emoties en opvattingen behepte individuen, die met elkaar uiteenlopende, complexe en dikwijls diffuse menselijke relatiepatronen in stand houden. Tegen deze achtergrond is het bijna naïef te denken dat een heldere boodschap en een goed plan voldoende zijn om het organisatiesysteem en de talrijke participanten daarbinnen, in beweging te krijgen en naar de eigen hand te zetten. Lewis, Passmore en Cantore bieden uitkomst door op een andere manier naar organisaties en organisatieverandering te kijken. In de geest van appreciatieve inquiry stellen zij dat de mens in de eerste plaats een talig wezen is. Over de herinneringen en toekomstwensen die wij koesteren communiceren wij met anderen door middel van taal. Ook als wij betekenis geven aan de dingen die wij zien, voelen of doen, maken we gebruik van de taal. Als bijna logisch uitvloeisel van deze constatering bouwen de auteurs voort op de taligheid van de mens als fundamenteel instrument en vehikel voor verandering en organisatieontwikkeling. De eind jaren '80 ontwikkelde methodiek van Appreciative Inquiry biedt handvatten die dit concreet kunnen maken. De basis van deze methodiek is het vraaggesprek waarin medewerkers uitgenodigd zijn aan de adviseur en/of aan elkaar te vertellen wat voor hen belangrijk is, waarin ze succesvol waren en hoe ze hun eigen toekomst en die van de organisatie zien. De onderliggende aanname is dat het vertellen over behaalde successen of gekoesterde dromen, energie geeft en de actiebereidheid vergroot. De kracht van deze benadering is vooral gelegen in het feit dat mensen en organisaties gebruik maken van kwaliteiten en hulpmiddelen waarvan ze in het verleden gezien hebben dat die goed werken. Behalve appreciative inquiry komen in het boek ook gespreksmethoden als open space, world cafe, storytelling en future search aan bod. Ze hebben gemeen dat ze mensen met elkaar in contact brengen en op het spoor zetten van een eigenhandig en gezamenlijk te creëren inspirerend en uitdagend toekomstbeeld. De auteurs zetten hun pleidooi voor een aanpak gebaseerd op de onderlinge conversatie en de techniek van het vragenstellen, op krachtige en overtuigende manier neer. Maar daar stokt het dan ook meteen. Want met praten alleen kom je er niet, zeker als het gaat om zaken als koersveranderingen en reorganisaties. Mensen met elkaar laten praten over de toekomst van hun bedrijf organisatie is zeer stimulerend, maar het is buitengewoon ontmoedigend en ineffectief als dat niet leidt tot concrete actie. En juist op dat vlak geven de auteurs niet thuis. De praktijkgevallen die ze beschrijven roepen meer dan eens het beeld op van grootschalige praatgroepen en geanimeerde knip- en plaksessies waarin betrokkenen hun wildste fantasieën de vrije loop mogen geven. Concrete voorbeelden waarin deze happenings hebben geleid tot regelrechte veranderingen zijn er nauwelijks. Dit is ook niet verwonderlijk als we in ogenschouw nemen dat degenen die eindverantwoordelijk zijn voor het wel en wee van de organisatie, het topmanagement, vaak op heel andere manieren en gronden hun besluiten nemen en daaropvolgende acties in gang zetten. Het zou te kort door de bocht zijn als we op grond van deze constatering appreciative inquiry en aanverwante conversatiemethodieken voor organisatieontwikkeling als luchtfietserij en ineffectief van de hand wijzen. Daarvoor bevatten ze te veel waardevolle en werkzame elementen die ook rationeel denkende managers en organisatieadviseurs helpen om vernieuwingskrachten in de organisatie aan te boren.