De beelden van brandende buitenlanders in de Zuid-Afrikaanse townships die deze week de wereld overgingen, waren niet bepaald geschikt voor de nuchtere maag. Uit onvrede met de beroerde economische situatie en vooruitzichten hebben zich de afgelopen weken talloze incidenten voorgedaan in de Zuid-Afrikaanse townships, waar grote groepen arbeiders hun woede koelden op buitenlanders, arbeiders die hun werk, huizen en vrouwen zouden hebben ingepikt. Het was een macaber decor voor de promotie van Henk van den Heuvel, een wetenschapper die gisteren zijn proefschrift over het onderwerp African Management verdedigde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
Een kernbegrip in African Management is 'ubuntu', dat staat voor onderlinge verbondenheid en medemenselijkheid. African Management is, met dank aan Zuid-Afrikaanse managementgoeroes als Mike Boon en Lovemore Mbigi, sinds begin jaren negentig uitgegroeid tot de belangrijkste managementfilosofie in Zuid-Afrika, waarbij moet worden opgemerkt dat de gebruikers elk hun eigen accenten leggen. Daardoor is een nog steeds voortdurende discussie ontstaan over de betekenis van African Management.
De opkomst van African Management is goed te verklaren: tijdens de transformatieprocessen van de afschaffing van de Apartheid wonnen ideeën over democratisering en ‘humanisering van de werkplek’ snel aan populariteit. Deze nieuwe ideeën gingen gepaard met een zoektocht naar de identiteit van het land en zijn bevolking en moeten dus gezien worden als een typische uiting van ‘glocalisering’, als poging om de eigen identiteit te benadrukken een rechtstreeks gevolg van de globalisering. African Management kan niet los worden gezien van het Afrocentrisme, een reactie op het Eurocentrisme dat de blanke machthebbers jarenlang hebben aangehangen. Voor- en tegenstanders van het begrip African Management verzanden daardoor al snel in discussies in Afro- en Eurocentrisme.
De discussie over de interpretatie van de begrippen ubuntu en African Management is echter een stuk interessanter: het gaat om een managementfilosofie waarover in de woorden van Van den Heuvel ogenschijnlijk consensus bestaat, maar die bij nadere beschouwing grote interpretatieverschillen laat zien. Toch ziet Van den Heuvel enkele aanknopingspunten die het discours ook voor mensen buiten Zuid-Afrika interessant maken. Eén van die aspecten is de uitnodiging tot dialoog, bijvoorbeeld over taboes binnen formele organisatiecontexten (denk aan discriminatie of etniciteit), over organisatorische conventies die aan herziening toe zijn of over de waarde van medemenselijkheid voor management en organisatie. En dat vertoog kan ubuntu en African Management ook tot een aantrekkelijke filosofie maken voor gebruik buiten Zuid-Afrika.
Over Hans van der Klis
Hans van der Klis is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.