strong>Willem Trommel, de auteur van Veerkrachtig bestuur, begint zijn boek met de mededeling dat hij een sociologische blik op de publieke sector wil geven.
Deze op het eerste gezicht triviale opmerking blijkt later de rode draad te zijn: Trommel verzet zich tegen een overdaad aan bestuurskunde, in zijn ogen een te interventiegerichte discipline die te veel geleid wordt door neoliberale principes zoals die van het New Public Management. Sociologie is meer beschrijvend, richt zich niet op KPI's en heeft daardoor meer ironie in zich. Dat is het besef dat het net zo goed anders kan zijn, beleid niet altijd effect heeft en dat we dat soms moeten accepteren.
Met deze inzet past het boek bij een bredere tendens in de bestuurskundige literatuur: de overheid, hoe goed doordacht en perfect uitgevoerd het beleid ook mag zijn, moet accepteren dat zij soms vrijwel geen effect heeft. Dat heeft te maken met het steeds complexer worden van vraagstukken, bijvoorbeeld alleen al door het aantal partijen dat betrokken is, maar ook door het grensontkennende karakter van de moderne economie. Soms moet de overheid zich erbij neerleggen dat ze niet direct kan sturen, maar slechts één van de factoren met invloed is, één van de polderaars op wereldschaal.
Tot zover de analyse van Trommel, die regelmatig wel erg massief en abstract is. Eigenlijk zoals dat voor de recensie tot dusver ook het geval is. De auteur wil ook een weg naar voren aanwijzen, die al tijdens de analyse op verschillende momenten wordt aangekondigd: 'crafting communities', daar moeten we het van hebben. Gemeenschappen die allerlei soorten figuren (professionals, bestuurders, burgers, en ga zo maar door) met elkaar verbinden en samen bouwen aan iets nieuws, zonder dat van tevoren vast ligt wat dat 'nieuws' dan precies is. Een weg tussen hyperrationalisme, wanhoop en improvisatie, aldus de auteur.
Als je het betoog van Trommel samenvat kom je terecht op een pleidooi voor experimenterende gemeenschappen die door 'trial and error' een weg banen in de complexe opgaven waar we voor staan. Maar wie verwacht aanwijzingen te krijgen voor de praktijk zal teleurgesteld raken. Het boek biedt een bredere sociologische analyse van bestuur en samenleving, en daarmee het theoretisch vloertje onder boeken die enkel praktisch insteken op die gemeenschappen. Hiermee is het een waardevolle toevoeging aan de boekenkast van bestuurders: het gaat dieper dan alle vlotte en aansprekende voorbeelden die we in andere boeken zien, maar kan ook niet zonder die boeken omdat het anders bij de theorie blijft.
Over Ruben van de Belt
Ruben van de Belt is adviseur bij OpMorgen. OpMorgen leidt jonge talentvolle academici op tot breed inzetbare adviseurs en managers. OpMorgen is een initiatief van Twynstra Gudde.