1 Nederlands internationaal privaatrecht / 15
1.1 De internationale reikwijdte van nationaal privaatrecht / 15
1.2 De voorwaarden voor toepassing van het internationaal privaatrecht / 18
1.3 Karakter van het internationaal privaatrecht / 20
1.4 Doel en functie van het internationaal privaatrecht / 22
1.5 Aanverwante rechtsgebieden / 23
1.6 Bronnen van internationaal privaatrecht / 28
2 Geschiedenis van het conflictenrecht / 31
2.1 Algemeen / 31
2.2 Het oude Griekenland / 32
2.3 Het Romeinse recht / 32
2.4 De vroege middeleeuwen / 33
2.5 De late middeleeuwen; ontwikkeling van de statutenleer / 33
2.6 De Hollandse Statutisten / 35
2.7 Friedrich Carl von Savigny / 45
2.8 Nieuwe theorieën / 47
3 Conflictenrecht. Algemeen deel / 49
3.1 Algemeen / 50
3.2 Soorten en structuren van conflictregels / 53
3.3 Conflictregels en aanknopingsbeginselen / 55
3.4 Structuur van de meerzijdige conflictregel / 58
3.4.1 De verwijzingscategorie / 58
3.4.2 De verwijzingsregel en de aanknopingsfactor / 58
3.4.2.1 De subjectieve aanknopingsfactor (rechtskeuze) / 59
3.4.2.2 De objectieve aanknopingsfactor / 60
3.4.2.3 Aanknopingsfactoren in het personen- en familierecht / 62
3.4.3 Het als toepasselijk aangewezen recht / 69
3.4.3.1 Algemeen / 69
3.4.3.2 Ambtshalve toepassen conflictenrecht? / 70
3.4.3.3 Ambtshalve vaststellen van de inhoud van het toepasselijke buitenlandse recht? / 72
3.4.3.4 Onzekerheid over de inhoud van het buitenlandse recht / 72
3.4.3.5 Buitenlands recht en kort geding / 73
3.4.3.6 Status van buitenlands recht in een gerechtelijke procedure / 74
3.4.3.7 Het derde element van de conflictregel en bijbehorende leerstukken/ 74
3.5 Algemene leerstukken / 75
3.5.1 Kwalificatie / 75
3.5.2 Voorvraag/deelvraag / 78
3.5.3 Renvoi / 79
3.5.4 Näherberechtigung en retorsie; aanknopingsovermacht en compensatie/ 81
3.5.5 Aanpassing / 84
3.5.6 Openbare orde / 87
3.5.7 Voorrangsregels / 89
3.6 Toepasselijk recht op rechtshandelingen en rechtsfeiten; vorm en inhoud / 92
3.7 Fait accompli; erkenning en bescherming van ‘verkregen rechten’ / 93
3.8 Nadere beschouwingen over het conflictenrecht. Grondslag, methode en het verband met het betrokken buitenland / 99
4 Personenrecht. Staat en rechtsbevoegdheid / 107
4.1 Algemeen / 107
4.2 Minderjarigheid / 108
4.2.1 Algemeen / 108
4.2.2 Handelingsbekwaamheid minderjarige / 109
4.2.3 Minderjarige. Handelingsonbekwaamheid en derdenbescherming / 109
4.3 Meerderjarigheid / 110
4.3.1 Algemeen / 110
4.3.2 Handelingsbekwaamheid en handelingsbevoegdheid meerderjarige/ 110
4.3.3 Meerderjarigen en beschermende maatregelen / 111
4.3.4 Meerderjarigen. Handelingsonbekwaamheid, handelingsonbevoegdheid en derdenbescherming / 112
5 De naam / 113
5.1 Algemeen / 113
5.2 Toepasselijk recht op de naam van een vreemdeling / 114
5.3 Toepasselijk recht op de naam van een Nederlander / 116
6 Het huwelijk / 121
6.1 Algemeen / 121
6.2 Huwelijksbevoegdheid / 122
6.3 Huwelijksvoltrekking en bevoegdheid ambtenaar van de burgerlijke stand / 123
6.4 Erkenning van in het buitenland voltrokken huwelijken / 123
6.5 Overgangsrecht / 125
6.6 De geldigheid van het huwelijk als voorvraag / 126
7 Rechtsbetrekkingen tussen de echtgenoten / 127
7.1 Algemeen / 127
7.2 De (persoonlijke) rechtsbetrekkingen tussen echtgenoten tot 29 januari 2019 / 128
7.3 De (persoonlijke) rechtsbetrekkingen tussen echtgenoten vanaf 29 januari 2019 / 133
8 Het huwelijksvermogensregime / 137
8.1 Algemeen / 138
8.2 Toepasselijk recht; conflictregelkalender / 139
8.3 Het Haags Huwelijksgevolgenverdrag 1905 / 140
8.3.1 Materieel en formeel toepassingsgebied / 140
8.3.2 Toepasselijk recht / 141
8.4 De commune verwijzingsregels in de periode van 23 augustus 1977 tot 1 september 1992 / 142
8.4.1 Ontwikkeling van het commune internationaal huwelijksvermogensrecht / 142
8.4.2 De conflictregel in het Chelouche/Van Leer-arrest: correcties en excepties / 143
8.4.3 Nadere analyse van de Chelouche/Van Leer-ladder / 145
8.4.4 Huwelijksvermogensregimes met huwelijksvoorwaarden bij aanvang huwelijk / 148
8.4.5 Het maken of wijzigen van huwelijksvoorwaarden staande huwelijk / 148
8.4.6 Rechtskeuze staande huwelijk / 149
8.4.7 Derdenbescherming en publicatie / 149
8.5 Het Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978 / 150
8.5.1 Inleiding / 150
8.5.2 Het toepassingsgebied van het verdrag / 150
8.5.3 De verdragsregeling algemeen / 152
8.5.4 Rechtskeuzebevoegdheid / 152
8.5.5 De objectieve verwijzingsregel / 155
8.5.6 Veranderlijkheid van het objectief toepasselijke recht / 158
8.5.7 Het maken van huwelijksvoorwaarden bij het aangaan van het huwelijk / 159
8.5.8 Het maken of wijzigen van huwelijksvoorwaarden staande huwelijk / 161
8.5.9 Rechtskeuze staande huwelijk / 161
8.5.10 Derdenwerking en derdenbescherming / 161
8.5.11 Verrekening of vergoeding van door ‘Näherberechtigung’ geleden nadeel / 162
8.5.12 Pensioenverevening / 162
8.5.13 Het opengestelde huwelijk / 163
8.6 De Verordening Huwelijksvermogensstelsels / 164
8.6.1 Algemeen / 164
8.6.2 Het formele en materiële toepassingsgebied van de conflictregels / 164
8.6.3 De grondslagen en beginselen van het stelsel van verwijzingsregels / 165
8.6.4 Rechtskeuzebevoegdheid / 166
8.6.5 Huwelijksvoorwaarden / 170
8.6.6 Rechtsgevolgen ten aanzien van derden / 170
8.6.7 Het toepasselijk recht bij gebreke van een rechtskeuze / 172
8.6.8 Toepassingsgebied van het toepasselijke recht / 174
9 Ontbinding van het huwelijk / 175
9.1 Algemeen / 175
9.2 Boek 10 BW / 176
9.3 Het objectief toepasselijke recht; lex fori / 177
9.4 Rechtskeuze / 178
9.4.1 Algemeen / 178
9.4.2 Gezamenlijke of eenzijdige onweersproken rechtskeuze / 179
9.4.3 Weersproken eenzijdige rechtskeuze / 180
9.5 Voortgezet gebruik van de echtelijke woning / 181
10 Het geregistreerd partnerschap / 183
10.1 Algemeen / 183
10.2 Bevoegdheid, aangaan en vorm van het geregistreerd partnerschap / 185
10.3 Toepasselijk recht op en erkenning van een in het buitenland aangegaan geregistreerd partnerschap / 185
10.4 Rechtsbetrekkingen tussen geregistreerde partners tot 29 januari 2019 / 186
10.5 Het partnerschapsvermogensregime tot 29 januari 2019 / 187
10.6 Verordening Partnerschapsvermogensregime met ingang van 29 januari 2019 / 189
10.7 Pensioenrechten / 189
10.8 Beëindiging van een in Nederland aangegaan geregistreerd partnerschap / 189
10.9 Erkenning van een buiten Nederland tot stand gekomen beëindiging van een geregistreerd partnerschap / 190
11 Afstamming / 191
11.1 Algemeen / 191
11.2 Het ontstaan van familierechtelijke betrekkingen door geboorte / 192
11.3 Ontkenning van het ouderschap / 193
11.4 Het ontstaan van familierechtelijke betrekkingen door geboorte uit een ongehuwde moeder / 194
11.5 Het ontstaan van familierechtelijke betrekkingen door erkenning / 194
11.6 Ongedaan maken van een eerdere erkenning / 195
11.7 Gerechtelijke vaststelling van het ouderschap / 196
11.8 Wettiging / 197
11.9 De gevolgen van het bestaan van familierechtelijke betrekkingen / 198
11.10 Afstamming. Erkenning van buitenslands tot stand gekomen beslissingen, rechtsfeiten en rechtshandelingen / 199
12 Adoptie / 201
12.1 Algemeen / 201
12.2 De Wobka / 202
12.3 Het Haags Adoptieverdrag 1993 / 202
12.4 Boek 10 BW, Titel 6, Adoptie / 204
12.5 Erkenning van niet-verdragsadopties / 206
12.6 Omzetting van zwakke adopties naar sterke adopties buiten het Haags Adoptieverdrag 1993 / 208
13 Ouderlijke verantwoordelijkheid / 209
13.1 Algemeen; afstemming van diverse regelingen / 209
13.2 Het Haags Kinderbeschermingsverdrag 1996 / 210
13.2.1 Algemeen / 210
13.2.2 Het toepassingsgebied van het Haags Kinderbeschermingsverdrag 1996 / 210
13.2.3 De conflictregels van het Haags Kinderbeschermingsverdrag 1996 / 211
13.2.4 Samenwerking via centrale autoriteiten / 213
13.2.5 Een internationaal certificaat / 213
14 Levensonderhoud / 215
14.1 Algemeen / 215
14.2 Het Haags Alimentatieprotocol 2007 / 216
14.2.1 Toepassingsgebied / 216
14.2.2 Het conflictenrechtelijk systeem / 217
14.2.3 Onderhoudsverplichtingen van ouders jegens hun kinderen / 219
14.2.4 Onderhoudsverplichtingen tussen (ex-)echtgenoten / 220
14.2.5 Verweermiddel andersoortige aanspraken / 221
15 Erfrecht / 223
15.1 Algemeen; conflictregelkalender / 223
15.2 Het Haags Erfrechtverdrag 1989 / 225
15.3 De conflictregels inzake de formele geldigheid van uiterste wilsbeschikkingen / 228
15.4 Nalatenschappen opengevallen op of na 17 augustus 2015 worden beheerst door de Europese Erfrechtverordening / 229
15.4.1 Algemeen / 229
15.4.2 Rechtskeuzebevoegdheid / 232
15.4.3 Toepasselijk recht bij gebreke van een rechtskeuze / 233
15.4.4 Uiterste wilsbeschikkingen en erfovereenkomsten / 235
15.4.5 De Europese erfrechtverklaring / 236
15.4.6 Näherberechtigung en retorsie / 237
16 Corporaties / 239
16.1 Erkenning van en toepasselijk recht op rechtspersonen en andere corporaties; Incorporatieleer / 239
16.2 Erkenning en toepasselijk recht op corporaties volgens Boek 10 BW / 241
16.3 Het begrip ‘corporatie’ / 242
16.4 Omvang van het corporatiestatuut / 242
16.5 Criminele en terroristische organisaties / 245
16.6 Wet op de formeel buitenlandse vennootschappen / 245
16.7 De vestigingsvrijheid van vennootschappen volgens artikel 49 en artikel 54 VWEU en de betekenis voor het IPR-vennootschapsrecht / 246
17 Vertegenwoordiging / 249
17.1 Inleiding / 249
17.2 Samenloop van het Haags Vertegenwoordigingsverdrag 1978 en de Rome I-Verordening / 250
17.3 Het materiële toepassingsgebied van het Haags Vertegenwoordigingsverdrag 1978 / 250
17.4 De verhouding vertegenwoordigde-vertegenwoordiger / 252
17.5 De verhouding vertegenwoordigde-derde / 253
17.6 De verhouding vertegenwoordiger-derde / 254
18 Goederenrecht / 257
18.1 Algemeen; de lex rei sitae / 257
18.2 Het goederenrechtelijke regime met betrekking tot zaken / 258
18.2.1 Algemeen / 258
18.2.2 Levering bij voorbaat / 259
18.2.3 Eigendomsvoorbehoud / 259
18.2.4 Retentierecht / 260
18.2.5 Conflit mobile. Het verplaatsen van roerende zaken naar een ander land / 261
18.2.6 Zaken op transport / 262
18.2.7 Gestolen zaken / 263
18.3 Het goederenrechtelijke regime met betrekking tot vorderingsrechten/ 264
18.3.1 Algemeen / 264
18.3.2 Vordering op naam en cessie / 264
18.3.3 Vordering aan toonder / 265
18.4 Het goederenrechtelijke regime met betrekking tot aandelen / 265
18.4.1 Algemeen / 265
18.4.2 Aandelen op naam / 266
18.4.3 Aandelen aan toonder / 266
19 Trusts / 267
19.1 Algemeen / 267
19.2 De Anglo-Amerikaanse trust / 267
19.3 Toepasselijke regelingen en definitie van het begrip ‘trust’ / 269
19.4 Het Haags Trustverdrag 1985 / 269
19.4.1 Algemeen / 269
19.4.2 Toepassingsgebied / 269
19.4.3 Toepasselijk recht / 270
20 Verbintenissen uit overeenkomst / 275
20.1 De Rome I-Verordening / 276
20.2 De verhouding tussen de Rome I-Verordening en andere regelingen/ 277
20.2.1 De verhouding tot het overige EU-recht / 277
20.2.2 De verhouding tot andere verdragen / 277
20.2.3 De verhouding tot het Weens Koopverdrag 1980 / 278
20.3 Het toepassingsgebied van de Rome I-Verordening / 279
20.3.1 Temporeel toepassingsgebied / 279
20.3.2 Materieel toepassingsgebied / 280
20.3.3 Formeel toepassingsgebied / 281
20.4 Het systeem van verwijzingsregels / 282
20.5 Toepasselijk recht; rechtskeuzebevoegdheid / 282
20.6 Toepasselijk recht bij gebreke van een rechtskeuze / 284
20.7 De totstandkoming en de materiële geldigheid van de overeenkomst/ 288
20.7.1 Algemeen / 288
20.7.2 Het tot stand komen van de overeenkomst (bestaan) / 288
20.7.3 De materiële geldigheid van de overeenkomst of van een bepaling daarvan / 290
20.8 De totstandkoming en de materiële geldigheid van de rechtskeuze / 290
20.9 De formele geldigheid van de overeenkomst / 291
20.10 De vervoerovereenkomst / 292
20.11 De consumentenovereenkomst / 293
20.11.1 Algemeen / 293
20.11.2 De consument / 294
20.11.3 De voorwaarden voor toepassing van artikel 6 / 296
20.12 De verzekeringsovereenkomst / 301
20.13 De individuele arbeidsovereenkomst / 302
20.13.1 Algemeen / 302
20.13.2 Toepasselijk recht / 303
20.13.3 Arbeidsovereenkomsten in het wegvervoer / 305
20.13.4 Arbeidsovereenkomsten in de zeevaart / 305
20.13.5 Arbeidsovereenkomsten in de luchtvaart / 306
20.14 Cessie van vorderingen / 307
20.15 Subrogatie / 308
20.16 Bepalingen van bijzonder dwingend recht / 309
20.16.1 Algemeen / 309
20.16.2 Het karakter van bepalingen van bijzonder dwingend recht / 309
20.16.3 Strikt uitleggen en terughoudend toepassen / 309
20.16.4 De gevallen waarin voorrangsregels kunnen worden toegepast / 310
20.16.5 Voorrangsregels van het forum (lid 2) / 310
20.16.6 Voorrangsregels van het land waar de verbintenissen krachtens de overeenkomst moeten worden nagekomen of zijn nagekomen (lid 3) / 311
20.16.7 De gevallen waarin artikel 9 de toepassing van bepalingen van bijzonder dwingend recht niet toelaat, maar de rechter daar wel rekening mee mag houden / 312
20.17 Openbare orde / 313
21 Onrechtmatige daad / 315
21.1 Algemeen / 316
21.2 De Rome II-Verordening / 317
21.3 Het toepassingsgebied van de Rome II-Verordening / 318
21.4 Het stelsel van verwijzingsregels / 319
21.5 Rechtskeuzebevoegdheid / 319
21.6 Bijzondere onrechtmatige daden / 321
21.7 Oneerlijke concurrentie en daden die de vrije concurrentie beperken / 321
21.8 Milieuschade / 322
21.9 Inbreuk op intellectuele eigendomsrechten / 323
21.10 Collectieve actie bij arbeidsconflicten / 324
21.11 De algemene verwijzingsregel (artikel 4) / 324
21.11.1 Algemeen / 324
21.11.2 Algemene regel (artikel 4 lid 1); lex loci damni / 325
21.11.3 Gevolgenuitzondering (artikel 4 lid 2) / 326
21.11.4 Algemene uitzonderingsclausule en accessoire aanknoping (artikel 4 lid 3) / 326
21.11.5 Het begrip gewone verblijfplaats in de verordening / 327
21.12 Niet-contractuele verbintenissen anders dan uit onrechtmatige daad / 327
21.13 Voorrangsregels, veiligheidsvoorschriften en openbare orde / 328
21.13.1 Algemeen / 328
21.13.2 Voorrangsregels / 328
21.13.3 Veiligheidsvoorschriften en gedragsregels / 329
21.13.4 Openbare orde / 329
21.14 Verkeersongevallen / 330
21.15 Productaansprakelijkheid / 332
22 Internationaal bevoegdheidsrecht / 335
22.1 Inleiding / 335
22.2 Internationale regelingen / 335
23 De Brussel I bis-Verordening / 337
23.1 Algemeen / 338
23.2 Het toepassingsgebied van de Brussel I bis-Verordening / 341
23.2.1 Temporeel toepassingsgebied / 341
23.2.2 Materieel toepassingsgebied / 341
23.2.3 Formeel toepassingsgebied / 342
23.2.4 Gevolgen van de toepasselijkheid / 344
23.3 Het systeem van de bevoegdheidsregels / 345
23.4 De wijze van vaststellen van de bevoegdheid / 346
23.5 De algemene regel: forum rei / 346
23.6 Alternatieve bevoegdheidsregels / 347
23.6.1 Verbintenissen uit overeenkomst / 347
23.6.1.1 Algemeen; forum contractus / 347
23.6.1.2 Het begrip ‘verbintenissen uit overeenkomst’ / 348
23.6.1.3 Welke verbintenis? / 349
23.6.1.4 De plaats van uitvoering / 350
23.6.1.5 Forum contractus of forum delicti? / 353
23.6.2 Verbintenissen uit onrechtmatige daad / 353
23.6.2.1 Algemeen; forum delicti / 353
23.6.2.2 Het forum delicti in het systeem van de Brussel I bis-bevoegdheidsregels/ 354
23.6.2.3 Het begrip ‘verbintenissen uit onrechtmatige daad’ / 355
23.6.2.4 De wijze van vaststellen van bevoegdheid volgens het forum delicti/ 356
23.6.2.5 Invulling van het begrip ‘plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan’ / 357
23.6.3 Overige alternatieve fora / 366
23.7 Meerdere verweerders / 366
23.8 Tegenvordering / 367
23.9 Bijzondere bevoegdheidsregels / 368
23.9.1 Algemeen / 368
23.9.2 Consumentenovereenkomsten / 368
23.9.3 Individuele verbintenissen uit arbeidsovereenkomst / 369
23.9.4 Exclusieve bevoegdheidsregels / 370
23.9.5 Forumkeuzebevoegdheid / 372
23.9.5.1 Algemeen / 372
23.9.5.2 Uitdrukkelijke forumkeuze / 373
23.9.5.3 Stilzwijgende forumkeuze / 374
23.9.6 Voorlopige en bewarende maatregelen / 374
23.10 Litispendentie en samenhangende vorderingen / 375
23.10.1 Algemeen / 375
23.10.2 Litispendentie / 375
23.10.3 Connexiteit / 376
24 Bevoegdheidsregels in andere verdragen en verordeningen / 377
24.1 Ontbinding van het huwelijk. Brussel II bis-Verordening / 377
24.2 Ouderlijke verantwoordelijkheid / 380
24.2.1 Algemeen / 380
24.2.2 Brussel II bis-Verordening; bevoegdheid inzake ouderlijke verantwoordelijkheid/ 381
24.2.3 Het Haags Kinderbeschermingsverdrag 1996; bevoegdheid inzake ouderlijke verantwoordelijkheid / 383
24.2.4 Brussel II bis-Verordening; kinderontvoering / 385
24.2.5 Haags Kinderbeschermingsverdrag 1996; kinderontvoering / 386
24.2.6 Het Europees en het Haags Kinderontvoeringsverdrag / 387
24.3 Levensonderhoud / 389
24.4 Huwelijksvermogensrecht; Verordening Huwelijksvermogensstelsels/ 390
24.5 Erfrecht; Erfrechtverordening / 394
24.6 Haags Forumkeuzeverdrag 2005 / 396
25 Commuun internationaal bevoegdheidsrecht / 399
25.1 De wijze van procederen ten overstaan van de Nederlandse rechter / 399
25.1.1 Algemeen / 399
25.1.2 Bewijsrecht / 400
25.1.3 Vorderen, toewijzen en sancties / 403
25.2 Commuun internationaal bevoegdheidsrecht algemeen / 403
25.3 Opzet van de rechtsmachtregeling / 404
25.3.1 Algemeen / 404
25.3.2 De hoofdregel: forum rei / 405
25.3.3 Bijzondere bevoegdheidsgronden / 405
25.3.3.1 Verbintenissen uit overeenkomst / 406
25.3.3.2 Individuele arbeidsovereenkomst/agentuurovereenkomst / 406
25.3.3.3 Consumentenovereenkomsten / 406
25.3.3.4 Verbintenissen uit onrechtmatige daad / 407
25.3.3.5 Zakelijke rechten / 407
25.3.3.6 Nalatenschappen / 407
25.3.3.7 Vennootschappen of rechtspersonen / 407
25.4 Meerdere gedaagden en reconventionele vorderingen / 407
25.5 Forumkeuze / 408
25.6 Verzoekschriftprocedures / 409
25.7 Beëindiging van een geregistreerd partnerschap / 409
25.8 Forum necessitatis / 410
25.9 Vreemdelingenbeslag en andere gronden / 410
25.10 Algemene uitzonderingen / 411
26 Erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse rechterlijke beslissingen / 413
26.1 Algemeen / 413
26.2 De Brussel I bis-Verordening / 415
26.3 Erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse beslissingen onder het commune Nederlandse recht / 417
26.3.1 Tenuitvoerlegging van buitenlandse beslissingen / 417
26.3.2 Het systeem van erkenning in het kader van de procedure van artikel
431 lid 2 Rv / 418
26.3.3 Erkenning van constitutieve beslissingen / 423
27 Interregionaal privaatrecht in het Koninkrijk der Nederlanden / 425
27.1 Algemeen / 425
27.2 Het Koninkrijk der Nederlanden als één rechtsgebied / 426
27.3 Zeven stelsels van interregionaal conflictenrecht / 427
27.4 Zeven stelsels van interregionaal bevoegdheidsrecht / 428
Trefwoordenregister / 429
